Instytut Rybactwa Śródlądowego im. Stanisława Sakowicza w Olsztynie

Instytut Rybactwa Śródlądowego im Stanisław Sakowicza to istniejąca od 1951 roku jednostka naukowo-badawcza podlegająca obecnie pod Ministerstwo Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej. W ramach zadań statutowych Instytut realizuje programy naukowo-badawcze oraz prowadzi bardzo szeroko rozwiniętą działalność wydawniczą, upowszechnieniową i popularyzatorską w zakresie rybactwa, a także dyscyplin naukowych integralnie z tą dziedziną wiedzy związanych – wędkarstwa, ichtiobiologii, limnologii, ekologii wód, hydrobiologii, weterynarii i ekonomiki.

W Instytucie zatrudnionych jest około 120 pracowników, w tym 43 pracowników naukowych, którzy prowadzą badania w 11 samodzielnych zakładach i pracowniach. Instytut dysponuje zapleczem eksperymentalno-doświadczalnym: laboratoria, wylęgarnie, podchowalnie (Olsztyn, Rutki, Dgał, Żabieniec). Ponadto podlegają mu dwa samodzielne rybackie zakłady doświadczalne, prowadzące również działalność produkcyjną (ryby towarowe i materiał zarybieniowy, głównie karpia) w Zatorze koło Krakowa (pow. stawów 1186 ha) i w Żabieńcu k. Warszawy (pow. stawów 197 ha). Owocem wieloletnich prac Zakładu Doświadczalnego w Zatorze było wyhodowanie linii Karpia Zatorskiego, który został wpisany na listę produktów tradycyjnych, a od 2011 otrzymał europejski Znak Chronionej Nazwy Pochodzenia. 

Statutowym zadaniem Instytutu jest działalność badawcza i upowszechnianie wyników badań w dziedzinie rybactwa śródlądowego. Zadania te Instytut wypełnia przez:

• prowadzenie badań teoretycznych i prac naukowych o charakterze stosowanym,
• kształcenie i doskonalenie kadr naukowych i zawodowych,
• prowadzenie prac studialnych i sporządzanie ekspertyz i opinii,
• upowszechnianie wyników badań m.in. przez działalność informacyjną, wydawniczą oraz konsultacyjno-szkoleniową,
• współpracę naukową z organizacjami krajowymi i zagranicznymi, 
• współdziałanie z jednostkami administracyjnymi i gospodarczymi.

Wykorzystując zdobytą wiedzę oraz doświadczenie kadry Instytut prowadzi również szeroko zakrojoną działalność usługową:

• opiniuje operaty rybackie, wnioski kredytowe oraz wnioski dot. pozwoleń wodnoprawnych,
• sporządza ekspertyzy i opinie dot. śródlądowej gospodarki rybackiej i wyceny szkód rybackich,
• prowadzi poradnictwo projektowe dotyczące rybackich obiektów hodowlanych, 
• produkuje i rozprowadza materiał selekcyjny i obsadowy wybranych gatunków ryb,
• prowadzi zabiegi diagnostyczne i lecznicze w zakresie chorób ryb,
• prowadzi działalność informacyjną i wydawniczą (czasopisma naukowe, popularnonaukowe, broszury, książki, foldery itp.).

W Instytucie funkcjonują zakłady, pracownie i działy prowadzące prace naukowo-badawcze i usługowe w zakresie:

• przyrodniczych podstaw optymalizacji metod chowu i hodowli ryb i raków,
• ochrony zdrowia ryb,
• ekonomiki rybactwa,
• podstaw restytucji i ochrony cennych gatunków ryb,
• propagowania postępu rybackiego.

Działalność upowszechnieniowa i popularyzatorska w zakresie rybactwa realizowana jest m.in. poprzez publikacje prac naukowych w periodyku „Fisheries & Aquatic Life”, w popularnonaukowym dwumiesięczniku „Komunikaty Rybackie”, a także w wydawanych broszurach i poradnikach rybackich. Biblioteka Główna Instytutu dysponuje ponad 14 tys. książek i 750 tytułami czasopism polskich i obcych.

Instytut wypełniając zadania statutowe współpracuje z praktyką rybacką oraz administracją państwową i samorządową; współdziała z wieloma placówkami i organizacjami naukowymi krajowymi i zagranicznymi (konsultacje, doradztwo, szkolenia i konferencje). Pracownicy Instytut są również doceniani jako eksperci w pracach licznych zespołów eksperckich i komisjach. 

Poza działalnością statutową Instytut uczestniczy w wielu projekt naukowych, finansowanych z zarówno z środków krajowych jak i zagranicznych (np. Fundusze Europejskie, Program Operacyjny – Rybactwo i Morze).

Ponad sześćdziesięciopięcioletnia działalność Instytutu zaowocowała znaczącymi dla rozwoju nauki i praktyki rybackiej osiągnięciami. Przykładowe to:

• wysoce efektywne technologie produkcji materiału zarybieniowego licznych gatunków ryb,
• opracowanie metod chowu ryb jesiotrowatych w skali gospodarczej,
• wprowadzenie do praktyki gospodarczej szczepów pstrągów o różnym terminie tarła, co przyczyniło się do zwielokrotnienia produkcji ryb,
• prace urządzeniowe obejmujące ponad 3 tysiące jezior, co pozwoliło stworzyć bardzo bogate archiwum informacji wykorzystywanych przez jednostki naukowe, gospodarcze, administracyjne i inne,
• zasady zrównoważonego korzystania z zasobów rybackich,
• opracowanie metod optymalizacji gospodarowania koregonidami,
• programy ochrony i restytucji cennych gatunków ryb – węgorza, jesiotra ostronosego, siei.

Działalność usługowo-badawcza

Zakład Akwakultury

Kierownik: prof. dr hab. Zdzisław Zakęś E-mail: z.zakes@infish.com.pl; tel. 89 52410 25

Działalność usługowa:

• testowanie nowych diet i dodatków do pasz dla ryb (np. granulaty interwencyjne), preparatów hormonalnych do stymulacji rozrodu ryb
• opracowanie rozwiązań technicznych w obiektach wylęgarniczo-podchowalniczych
• ekspertyzy i opinie dotyczące szeroko rozumianego wylęgarnictwa i akwakultury
• wdrażanie opracowanych innowacyjnych metod/rozwiązań technicznych (nadzór autorski)
• organizacja szkoleń, warsztatów i konferencji z zakresu wylęgarnictwa i produkcji organizmów wodnych

Zakład Bioekonomiki Rybactwa

Kierownik: prof. dr hab. Arkadiusz Wołos E-mail: a.wolos@infish.com.pl; tel. 89 52410 45

Działalność usługowa:

• organizacja konferencji i szkoleń oraz doradztwo z zakresu racjonalnej gospodarki rybackiej i wędkarskiego zagospodarowania wód
• raporty o stanie produkcji rybackiej i gospodarki zarybieniowej w obwodach rybackich
• raporty o sytuacji ekonomiczno-finansowej gospodarstw rybackich
• analizy wyników połowów wędkarskich
• doradztwo w zakresie sporządzania operatów rybackich
• tworzenie i ewaluacja dokumentów strategicznych i planistycznych
• ewaluacja programów operacyjnych

Zakład Hodowli Ryb Jesiotrowatych

Kierownik: dr hab. inż. Mirosław Szczepkowski, prof. IRS

E-mail: m.szczepkowski@infish.com.pl; tel. 87 428 36 66

Działalność usługowa:

• opinie w zakresie wylęgarnictwa, materiału zarybieniowego, obiegów zamkniętych
• wdrażanie opracowanych technologii chowu do praktyki rybackiej
• produkcja materiału zarybieniowego: jesiotrów, ryb drapieżnych (szczupaka, suma i sandacza), siei oraz innych gatunków
• wędkowanie w wodach jezior użytkowanych przez ZHRJ zarówno w sezonie letnim, jak i zimowym

Zakład Hydrobiologii

Kierownik: dr inż. Andrzej Kapusta

E-mail: a.kapusta@infish.com.pl; tel. 89 52410 39

Działalność usługowa:

• analizy składu i dynamiki populacji ryb na podstawie odłowów ryb zestawem sieci nordyckich zgodnie z normą EN14757 oraz metodą elektropołowów zgodnie z normą PN-EN14011 
• monitoring chemiczny i biologiczny jakości wód jezior i rzek
• analizy fizykochemiczne i biologiczne wody oraz oceny wpływu akwakultury na ekosystemy wodne
• opracowywanie planów waloryzacji ekosystemów wodnych na obszarach chronionych
• ocena stopnia eutrofizacji i zanieczyszczenia wód
• monitoring wyboru siedlisk i migracji ryb za pomocą metod biotelemetrycznych
• ocena efektywności rozrodu naturalnego ryb w jeziorach
• ocena wpływu zmian warunków środowiskowych na populacje ryb
• ocena wieku i tempa wzrostu populacji ryb
• ocena stanu i rozwoju populacji węgorza na podstawie wybranych cech i struktur

Zakład Hodowli Ryb Łososiowatych

Kierownik: dr hab. inż. Stefan Dobosz, prof. IRS 

E-mail: s.dobosz@infish.com.pl; tel. 58 681 84 26

Działalność usługowa:

• sprzedaż ikry i narybku pstrąga tęczowego populacji samiczych
• sprzedaż selektów pstrąga tęczowego
• współpraca w ramach umów wdrożeniowych oraz doradztwo związane z hodowlą ryb łososiowatych
• współpraca z okręgami Polskiego Związku Wędkarskiego w zakresie produkcji materiału zarybieniowego lipienia i pstrąga potokowego
• współpraca z Zespołem ds. Zarybiania (produkcja i zarybianie sieją wędrowną, produkcja zimowej troci wiślanej)
• współpraca z uczelniami (praktyki studenckie, prace magisterskie, prace doktorskie) i instytutami dla prowadzenia wspólnych badań
• testowanie pasz komercyjnych
• wykonywanie ekspertyz i opinii z zakresu hodowli ryb łososiowatych

Zakład Patologii i Immunologii Ryb

Kierownik: prof. dr hab. Andrzej Siwicki 

E-mail: a.siwicki@infish.com.pl; tel. 22 756 24 90

Działalność usługowa:

• diagnozowanie chorób wirusowych ryb, ze szczególnym uwzględnieniem szybkich metod diagnostycznych (ISPA, IE)
• diagnozowanie chorób wirusowych i bakteryjnych powodujących największe straty w hodowli (VHS, IPN, SVC, furunkuloza, jersinioza, herpeswirusy KHV/CNGV)
• wdrażanie nowych metod ochrony zdrowia ryb przez stosowanie immunoprofilaktyki nieswoistej i swoistej u tarlaków, wylęgu, narybku hodowanego w różnych systemach
• opracowywanie receptur granulatów interwencyjnych zawierających szczepionki, antybiotyki i inne chemioterapeutyki stosowane w chowie i hodowli ryb.
• ocena stanu kondycyjnego i zdrowotnego ryb pochodzących z tzw. wód otwartych (rzeki, jeziora)
• opracowywanie preparatów do znieczulenia ogólnego ryb oraz nowej generacji preparatów immunomodulujących

Zakład Ryb Wędrownych

Kierownik: dr hab. inż. Piotr Dębowski, prof. IRS 

E-mail: p.debowski@infish.com.pl; tel. 58 305 7011

Działalność usługowa:

• inwentaryzacja tarlisk i miejsc wychowu narybku oraz monitoring naturalnej reprodukcji
• badanie migracji ryb oraz funkcjonalności przepławek dla ryb przy użyciu automatycznych liczników oraz metod telemetrycznych (radiowa, akustyczna, PIT)
• ocena stanu populacji ryb w rzekach i wpływu na nie planowanych i istniejących przedsięwzięć hydrotechnicznych
• ocena kondycji genetycznej populacji ryb

Zakład Rybactwa Jeziorowego

Kierownik: dr hab. inż. Łucjan Chybowski, prof. IRS E-mail: l.chybowski@infish.com.pl; tel. 87 428 38 81

Działalność usługowa:

• ocena stanu ekologicznego jezior na podstawie ichtiofauny
• ocena ichtiofauny i wytycznych prowadzenia gospodarki rybackiej
• ocena przydatności obiektów hodowlanych dla potrzeb chowu suma europejskiego, suma afrykańskiego i raków
• funkcjonowanie osadu czynnego w mechaniczno-biologicznych oczyszczalniach ścieków (ocena jakości biologii osadu czynnego)
• wpływ kormorana czarnego na ichtiofaunę
• usługi eksperckie w zakresie chowu i hodowli suma europejskiego, suma afrykańskiego i raków
• taksonomia i ekologia orzęsków (Ciliata)
• przygotowanie operatów rybackich
• opiniowanie operatów rybackich

Zakład Rybactwa Rzecznego

Kierownik: prof. dr hab. Wiesław Wiśniewolski 

E-mail: rzeki@infish.com.pl; tel. 22 756 20 44

Działalność usługowa:

• monitorowanie stanu ichtiofauny dla potrzeb oceny stanu/potencjału ekologicznego wód, a także
  możliwości użytkowania zasobów ryb, ich ochrony oraz restytucji gatunków
• optymalizacja wykorzystywania naturalnej rybackiej produkcji rzek i zbiorników zaporowych poprzez ukierunkowane odłowy oraz zarybianie
• badania nad możliwością kształtowania struktury zespołów ryb w ekosystemach rzek i zbiorników zaporowych, w powiązaniu z oceną stanu siedlisk oraz ich użyteczności i dostępności dla gatunków ryb tworzących ichtiofaunę
• badania związane z oddziaływaniem regulacji i zabudowy hydrotechnicznej rzek na ichtiofaunę, w tym w aspekcie oceny wpływu na drożność ekologiczną oraz potencjał siedlisk
• ocena możliwości stosowania różnych rozwiązań urządzeń technicznych (przepławki, bariery mechaniczne i behawioralne), służących zapewnieniu swobody migracji wstępującej i zstępującej ryb oraz ich ochrony na budowlach piętrzących i ujęciach wody
• badania migracji ryb w aspekcie potrzeb ich ochrony i restytucji
• wdrażanie wyników badań do praktyki rybackiej oraz na obszarach prawnie chronionych

Zakład Rybactwa Stawowego

Kierownik: prof. dr hab. Jacek Wolnicki

E-mail: j.wolnicki@infish.com.pl; tel. 22 756 20 44

Działalność usługowa:

• doradztwo, wykonywanie ekspertyz i opinii z dziedziny szeroko rozumianego rybactwa stawowego i akwakultury ryb karpiowatych
• testowanie przydatności pasz przemysłowych dla podchowywanych w warunkach kontrolowanych larw i stadiów młodocianych ryb karpiowatych
• produkcja i sprzedaż materiału zarybieniowego reofilnych ryb karpiowatych
• współpraca z okręgami Polskiego Związku Wędkarskiego i innymi ośrodkami rybackimi w zakresie produkcji materiału zarybieniowego ryb karpiowatych w warunkach kontrolowanych i stawach

Pracownia Hydroakustyki

Kierownik: prof. dr hab. Andrzej Hutorowicz 

E-mail: a.hutorowicz@infish.com.pl; tel. 89 5241010

Działalność usługowa

• badania zachowań, rozmieszczenia i szacowania zasobów ryb
• badania rozmieszczenia roślinności podwodnej w śródlądowych ekosystemach wodnych
• opracowywanie i doskonalenie metod oceny stanu ekologicznego ekosystemów wodnych
• prowadzenie egzaminów i wydawanie uprawnień do kierowania grupą połowową posługującą się elektrycznymi narzędziami połowu ryb
• wdrażanie nowych metod i rozwiązań technicznych w rybactwie

Systemu wylęgarnicze i podchowowe  RAS

Kierownik: dr hab. inż. Mirosław Szczepkowski, prof. IRS

E-mail: m.szczepkowski@infish.com.pl; tel. 87 428 36 66

Na potrzeby praktyki projektujemy oraz montujemy systemy wylęgarnicze i podchowowe mobilne i stacjonarne. Poza standardowymi konstrukcjami realizujemy także indywidualne projekty przystosowane do potrzeb gospodarstw rybackich. Wylęgarnie te mogą pracować w obiegach zamkniętych, pół-zamkniętych i otwartych. W zależności od potrzeb gospodarstw rybackich wyposażamy je w systemy uzdatniania wody, w aparaty wylęgowe różnego typu, przenośne hale podchowowe, agregaty prądotwórcze i panele solarne.